Veel fake news rond broodfok

Rond Broodfok circuleert heel wat informatie op sociale media. De meeste  informatie is niet betrouwbaar.

Mensen houden van sensatie. En sociale platformen willen zo lang mogelijk de aandacht van kijkers capteren om advertentiegeld te verdienen. Ze hanteren ­algoritmes die de verspreiding van spectaculaire, extremere verhalen bevorderen. Gebruikers denken intussen dat ze neutrale, belangeloze informatie lezen, maar dat klopt niet. Ze zitten opgesloten in een verdienmodel dat geen rekening houdt met waarheid of feiten.

Als je waarheid opvat als een kwestie van machtsverhoudingen, heb je weinig oog voor de criteria van kritisch onderzoek op zich – de methoden, bronnen en de werkwijze om waar van vals te onderscheiden.

Het is bijzonder moeilijk om activisten te corrigeren, omdat hun denkwijze immuun is voor kritiek

Activisten hebben een manke logica. Ze gaan eraan voorbij dat elk waarachtig onderzoek – wie het ook bedenkt – aan bepaalde criteria moet voldoen.

Deze visie op waarheid en macht gaat gepaard met een moreel superioriteitsgevoel: de activist beschouwt zichzelf als de moedige, strijdende mens die zich tegen ‘de elite’ ­verzet. Hij probeert tenminste ‘echt’ kritisch te denken, terwijl de andere mensen ofwel goedgelovige dwazen zijn, ofwel deel uitmaken van het complot.

Nu is het belangrijk om overheid en media kritisch te benaderen. Alleen verwarren activisten argwaan met kritisch denken – precies omdat ze geen criteria voor waarachtigheid hanteren. Argwaan betekent dat je vermoedt dat anderen te kwader trouw handelen. Bij kritisch denken kun je vaststellen dat anderen zich vergissen, dat hun insteek beperkingen heeft, of dat ze een andere visie verdedigen dan de jouwe. Maar je vertrekt niet van het vermoeden dat ­anderen de samenleving intentioneel schade willen berokkenen.

De laatste jaren komt er bij al die factoren nog de grootschalige fabricatie van leugens bij, verschillende groepen willen hun gelijk trachten te bewijzen aan de hand van weerzinwekkende foto’s of filmpjes die ze op het internet vinden, de oorsprong en de manipulatie van de filmpjes is niet te achterhalen. Die leugens worden dan toegepast op onze lokale situatie alsof dit ook hier de regel zou zijn. Hier worden mensen die zich onmachtig en benadeeld voelen, gemanipuleerd om politiekers te beïnvloeden.

Wat valt eraan te doen? De verdienmodellen van sociale media die de ­fabeltjesproductie stimuleren, moeten op de schop. Verder is het bijzonder moeilijk om activisten te corrigeren, omdat hun denkwijze immuun is voor kritiek: dat academici, politici of journalisten hun complottheorie ofwel negeren ofwel weerleggen, bevestigt voor hen de waarheid ervan. Activisten belerend toespreken, helpt dus niet. Vooral omdat heel wat onder hen zich al miskend voelen. Vanuit hun ­eigen onvermogen projecteren ze een almacht op de ander. Als je hen wil overtuigen, moet je rekening houden met hun verlangens en bezorgdheden. En met hun drang om erkend te worden als valabele, kritische burgers. Met wat geluk zit daar enig potentieel.